پیشینه:

• در سال 1901 میلادی تصمیم به افتتاح یک مدرسه پزشکی گرفته شد و در سال 1903م این مدرسه افتتاح گردید. طولی نکشید که بخش دامپزشکی و داروسازی نیز به آن ملحق گردید. تمامی درس ها به زبان عربی تدریس می شد.
• در سال 1913 مدرسة حقوق در بیروت تأسیس گردید، بیشتر اساتید آن عرب و دروس به زبان عربی تدریس می گردید، این مدرسه در سال 1914 به دمشق انتقال یافت. و در سال 1919 آموزشگاه پزشکی و مدرسه حقوق تأسیس گردید که البته به آموزشگاه تبدیل گردید.
• در سال 1923، آموزشگاه های پزشکی و حقوق و فرهنگستان زبان و میراث فرهنگی عرب در یک سازمان واحدی گردهم آمده و دانشگاه سوریه نام گرفت.
• در سال 1928 مدرسة عالی ادبیات تأسیس شد و تحت مدیریت دانشگاه سوریه قرار گرفت.

دوران استقلال:

• به محض این که کابوس استعمار از سرزمین سوریه رخت بر بست و نیروهای نظامی بیگانه عقب نشستند، آموزش عالی نفس راحتی کشید و این نهاد علمی مورد اهتمام بیش از پیش قرار گرفت و زندگی تازه و بانشاطی در این نهاد دمیده شد که باعث ارتقا و پیشرفت آن گردید، سپس دامنه و حیطه آن گسترش پیدا کرده، موفقیت آن فزونی یافت. در نتیجه مؤسسات آموزش فعلی مورد حمایت و پشتیبانی قرار گرفت و آموزشگاه ها و دانشکده های جدیدی تأسیس گردید و نظام دانشگاهی به شکل اساسی تغییر یافت تا دانشگاه بتواند تعداد زیادی از فراگیران علم را پذیرا باشد.
• ایجاد گرایش های جدید موجب شد تا این دانشگاه بتواند با پیشرفت روزافزون علم و فنآوری همراه و همگام باشد.
• از سال 1946 به بعد دامنة این دانشگاه روز به روز توسعه یافته، دانشکده­ ها و رشته های جدیدی به آن ملحق گردید و در سال 1958 سازمان های آموزش عالی تحت مدیریت مشترک سوریه و مصر (که در دوره اتحاد مصر و سوریه بود) درآمد:
• آموزشگاه پزشکی ـ آموزشگاه حقوق، دانشکده علوم، دانشکدة ادبیات آموزشگاه عالی معلمان، دانشکده مهندسی شهر حلب، دانشکده الهیات، دانشکده علوم بازرگانی.
• در سال 1958 به موجب قانون جدید نام دانشگاه سوریه تغییر یافته و به دانشگاه دمشق مبدل گردید. در بخش شمالی کشور در استان حلب، دانشگاه حلب تأسیس شد این دانشگاه بر اساس دستورالعمل اجرایی قانون دانشگاه دمشق از دانشکده های زیر تشکیل یافت: دانشکده ادبیات ـ دانشکده حقوق ـ دانشکده بازرگانی ـ دانشکده علوم ـ دانشکده پزشکی ـ دانشکده مهندسی ـ دانشکده علوم تربیتی ـ دانشکده الهیات.
• در زمان اتحاد دو کشور سوریه و مصر تعداد دانشجویان و اعضاء هیأت علمی رو به فزونی گذاشت و همکاری دو کشور در زمینة آموزشی در بالاترین سطح خود قرار داشت، در نتیجه فروپاشی اتحاد دو کشور در سال 1961 یک رکود نسبی در جریان آموزش عالی ایجاد شد، اما پس از حرکت تصحیحیه در سال 1970 این رکود نسبی جای خود را به یک رشد و شکوفایی در حوزة آموزش عالی داد، آقای حافظ اسد رئیس جمهور فقید سوریه به آموزش عالی و پیشرفت کمی و کیفی دانشگاه های سوریه توجه خاصی داشت، در این میان دانشگاه دمشق از جایگاه ویژ­ه ­ای برخوردار بود و مورد عنایت خاص شخص ریاست جمهور قرار گرفت، می توان از نمونه دست آوردهای این توجه به این موارد اشاره کرد:

• ـ تأسیس دانشکده ها و رشته های جدید، تجهیز دانشکده های پزشکی و فنی و مهندسی به جدیدترین و مدرن ترین وسایل آزمایشگاهی مورد نیاز، احداث فضاهای آموزشی و کلاس های درس برای پاسخگویی به نیازهای موجود ایجاد خوابگاه های دانشجویی در سطحی بسیار گسترده و وسیع حرکتی شتابان برای رسیدن به یک دانشگاه مقبول و جامع در حد استاندارد بین المللی، به طوری که امروزه شاهد یک دانشگاه کامل با دانشکده­ های آن به این ترتیب هستیم:
• دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشکده اقتصاد، دانشکده علوم تربیتی، دانشکدة حقوق، دانشکده کشاورزی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشکده دارو سازی، دانشکده پزشکی، دانشکده دندان پزشکی، دانشکده علوم، دانشکده هنرهای زیبا، دانشکده مهندسی شهرسازی، دانشکده مهندسی معماری، دانشکده مهندسی برق و مکانیک، آموزشگاه عالی توسعه اداری، که هر یک از این دانشکده ها از یک تشکیلات گسترده و ساختمان های جدید و بزرگ برخوردار است:
• وسعت و زیبایی کوی دانشگاه دمشق مشهور و زبان زد خاص و عام است. این خوابگاه دانشجویی در یک منطقة زیبای شهر دمشق به نام "مزه اوتستراد" قرار دارد، دارای چند واحد مسکونی 12 طبقه بوده و گنجایش تعداد زیادی از دانشجویان را دارد. خوابگاه دانشجویان مقاطع بالای تحصیلی جداگانه بود و از امتیازات ویژه ای برخوردار است.
• در دانشگاه دمشق تحصیلات تکمیلی مورد عنایت خاصی واقع گردیده است به طوری که مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد در بیشتر رشته های تحصیلی و مقطع دکتری در بعضی از رشته های تحصیلی گشایش یافته است و هم اکنون دانشجویان آن مشغول تحصیل می باشند، دانشگاه دمشق همچنان بر حفظ آرمان های خود پایبند بوده و توجه به زبان عربی را فراموش نکرده و معتقد است زبان عربی صلاحیت تدریس و آموزش در تخصص های مختلف را داراست و این موضوع در راستای حفظ اصالت زبان عربی و اتحاد امت عربی جایگاه ویژه ای دارد.
• این دانشگاه توانسته است بسیاری از اساتید مجرب خود را به دانشگاه های کشورهای عربی مأمور کرده تا پیام حفظ میراث زبان عربی را به همة دانش پژوهان منتقل نمایند. صدها اثر علمی اساتید این دانشگاه که به زبان عربی نگاشته شده است شاهدی گویا بر عنایت ویژة این دانشگاه بر پایبندی­اش به حفظ زبان عربی می باشد.

تشکیلات اداری دانشگاه

دانشگاه دمشق از نظر اداری دارای تشکیلات زیر است:

1 ـ رئیس دانشگاه

2 ـ معاون اداری مالی و دانشجویی دانشگاه

3 ـ معاون آموزشی دانشگاه

4 ـ مدیر کل امور اداری دانشگاه

دانشگاه دارای چند "شورا" می باشد ذیلاً به مهمترین آنها اشاره می شود:

1 ـ شورای دانشگاه که از افراد زیر تشکیل می گردد:

ـ رئیس دانشگاه

ـ معاونین رئیس

ـ ریاست دانشکده ها و رئیس اتحادیه معلمان، رئیس اتحادیه دانشجویی دانشجویان سوریه، یکی از اعضای اتحادیه دانشجویی و دبیر کل دانشگاه دمشق

2 ـ شورای آموزشی دانشگاه که از معاون آموزش رئیس دانشگاه و تمامی رؤسای دانشکده ها و نمایندگانی از اتحادیه دانشجویان تشکیل می گردد.

3 ـ شورای دانشجویی که از معاون اداری دانشگاه و رؤسای تمامی دانشکده ها و نمایندگانی از اتحادیه دانشجویان تشکیل می گردد.

مدیریت ها

ـ مدیریت امور کارمندان

ـ مدیریت امور اداری

ـ مدیریت اداره امتحانات

ـ مدیریت اداره قراردادها و نظارت مالی

ـ مدیریت امور مهندسی و خدمات

ـ مدیریت نظارت داخلی

ـ مدیریت برنامه ریزی و سرشماری

ـ مدیریت انتشارات دانشگاهی و چاپخانه

ـ مدیریت کوی دانشگاه

ـ مدیریت فعالیت های دانشجویی و نظامی

ـ مدیریت فرهنگی و روابط بین الملل

-مدیریت تحصیلات تکمیلی

ـ مدیریت سیستم ها و اطلاع رسانی

ـ مدیریت روابط عمومی دانشگاه

ـ مدیریت حسابداری

ـ مدیریت امور دانشجویی

ـ مدیریت بخش حقوقی

ـ مدیریت فرصت مطالعاتی اعضای هیأت علمی دانشگاه

ـ مدیریت کتابخانه ها

ـ مدیریت حفاظت و حراست دانشگاه

بیمارستان های دانشگاه:

دانشگاه دمشق دارای چند بیمارستان بزرگ و مجهز می باشد. ذیلاً و به طور اختصار به آنها اشاره می گردد:

1 ـ بیمارستان (الأسد)

این بیمارستان در سال 1988م تأسیس شد  و دارای 566 تخت است که 512 تخت آن برای بیماران عادی بوده و 38 تخت آن برای بیماران مراقبت های ویژه  و 16 تخت آن برای بیمارن کلیوی.

برای تمامی بیماری ها، بخش های مخصوص به خود وجود دارد, بیمارستان مذکور مجهز به یک آزمایشگاه بسیار پیشرفته بوده که تمامی آزمایش های مورد نیاز در آن انجام می گیرد. این بیمارستان زیر نظر اساتید دانشکدة پزشکی دانشگاه فعالیت می کند.

2 ـ بیمارستان (المواساة)

دارای 820 تخت بود و در صورت نیاز تا 1200 تخت نیز قابل افزایش. این بیمارستان در کنار مداوای بیماران، به عنوان یک کلاس آموزش برای دانشجویان رشته های پزشکی عمل می نماید.

3 ـ بیمارستان کودکان

یگانه بیمارستان مخصوص کودکان در سوریه بوده و دارای 400 تخت می باشد این بیمارستان مجهز به جدیدترین تجهیزات لازم می باشد.

4 ـ بیمارستان زنان و زایمان

این بیمارستان دارای 350 تخت بوده و مداوای تمامی بیماری های مربوط به زنان و زایمان را بر عهده دارد.

5 ـ مرکز پزشکی هسته ای

تنها مرکز منحصر به فرد در سوریه است و از پنج بخش تشکیل شده و دارای 285 تخت می­ باشد. قابل توجه اینکه طبابت در این بیمارستان مجانی می باشد

6 ـ مرکز جراحی قلب و عروق

این مرکز در سال 1974 تأسیس گردیده و در راستای مداوای بیماران و آموزش دانشجویان رشتة پزشکی کار می کند. دارای 50 تخت بوده و 10 تخت دیگر نیز برای بیماران اضطراری اختصاص داده شده است.

7 ـ بیمارستان جراحی دهان و آرواره

این بیمارستان یک بیمارستان تخصصی بوده و در سال 1996 میلادی تأسیس گردیده است، دارای 40 تخت و مجهز به جدیدترین وسایل پزشکی است.

8 ـ بیمارستان بیماری های پوستی

این بیمارستان نیز در سوریه منحصر به فرد و دارای 60 تخت می باشد.

کوی دانشگاه:

کوی دانشگاه در سال 1966 افتتاح گردید، در آغاز گنجایش 1200 دانشجو داشت و لی بعد از حرکت سرنوشت ساز "الحرکة التصحیحیة" کار احداث ساختمان های جدید دانشجویی با جدیت ادامه یافت به طوری که تا سال 1997م 17 واحد بزرگ ساختمان 12 طبقه ساخته شد که امروزه حدود 15000 دانشجوی پسر و دختر را در خود جای داده است، در حال حاضر دو واحد بزرگ ساختمانی نیز برای دانشجویان مقاطع بالای تحصیلی در حال احداث است که یکی از آنها نیز مورد بهره­برداری واقع گردیده است.

ساختمان کوی دانشگاه مجهز به تمامی وسایل رفاهی از قبیل حمام، شوفاژ مرکزی، دستشویی، رستوران، بوفه، سالن­های ورزشی و غیره می باشد.

کتابخانه های دانشگاه:

تأسیس کتابخانه به سال 1919 میلادی بر می گردد و در سال 1956 تمامی کتاب ها به کتابخانه کنونی دانشگاه منتقل گردید و در اوایل سالهای 70 برای هر دانشکده یک کتابخانة مخصوص ساخته شده است.

بانک دانشجویی:

در سال 1979 تأسیس گردیده هدف اصلی آن دادن وام به دانشجویان نیازمند می باشد این وام به همة دنشجویان و با هر نوع ملیتی تعلق می گیرد.

مرکز انتقال خون دانشگاه:

در سال 1999 افتتاح و در کنار بیمارستان مواساة قرار دارد.

مراکز زبان های خارجی دانشگاه:

در این مرکز زبان های مختلف بین المللی تدریس می گردد که ذیلاً به آنها اشاره می شود:

1 ـ مرکز آموزش زبان انگلیسی

2 ـ مرکز آموزش زبان فرانسه

3 ـ مرکز آموزش زبان روسی

4 ـ مرکز آموزش زبان ایتالیایی

5 ـ مرکز آموزش زبان ژاپنی

6 ـ مرکز آموزش زبان آلمانی

7 ـ مرکز آموزش زبان ترکی

8 ـ مرکز آموزش زبان فارسی.

 لازم به توضیح است که این مرکز در سال 1380 افتتاح شد و دارای چهار دوره آموزشی (مقدماتی، متوسطة اول و دوم، پیشرفته، و دورة ترجمه) می باشد. 

مراکز تحقیقاتی دانشگاه

1 ـ مرکز مطالعات و تحقیقات استراتژیک

2 ـ مرکز مبارزه با عارضه مسمومیت

3 ـ مرکز زلزله نگاری زمین شناسی

4 ـ مرکز مبارزه با تشنج و سردرد شدید

5 ـ مرکز مطالعاتی ورم شناسی

انتشارات دانشگاه دمشق:

دانشگاه دمشق مجلات علمی زیر را منتشر می نماید:

ـ مجلة بهداشت درمانی دمشق

ـ مجلة علوم مهندسی دانشگاه دمشق

ـ مجلة علوم اقتصادی و حقوق دانشگاه دمشق

ـ مجلة علوم پایه دانشگاه دمشق

ـ مجلة علوم کشاورزی دانشگاه دمشق

ـ مجلة انسانی دانشگاه دمشق

ـ مجلة تربیتی دانشگاه دمشق

ـ مجلة تازه ­های پزشکی

ـ مجلة مطالعات و تحقیقات پزشکی اتحادیه دانشگاه های عرب

ـ مجلة عربی علوم داروسازی

ـ مجلة تحقیقات تاریخی

ـ مجلة تحقیقات استراتژیک

ـ روزنامة دانشگاه دمشق

    منابع:

1. ویکی پیدیا / جامعة دمشق
2. شخصیت هایی ازدمشق - آرشیو رضا سعید"مؤسس جامعة دمشق"
3. وزارة التعلیم العالی، مؤشرات وإحصائیات عن التعلیم العالی، إحصاء العام 2015-2016

تهیه کننده: د. رغد حسین